نور، یکی از موتیف های ا(ص)لی عرفان اسلامی را به خود اخت(ص)ا(ص) داده است. پیامبر((ص)) بزرگ مردی است که به دل های مؤمنین اطمینان و آرامش ارزانی می دارد. او چنان شخ(ص)یّتی است که حتّی نویسندگان و فلاسفة غیرمسلمان را نیز تحت تأثیر تعالیم عالی خود قرار داده است. نوری عالمتاب است که فروغش همچنان پابرجاست. پیامبر((ص)) نوری توأم با سرور دین و انسان هاست. سیمای مبارکش، سرشار از عطوفت و محبت است. در این پژوهش، به روش تحقیق کتابخانه ای از سیمای حضرت محمّد((ص))، در دیدگاه عرفانی با تأکید بر مولانا سخن می رود. مولانا با تشبیه نمودن سیمای معنوی نبی اکرم((ص)) به آفتاب عالمتاب، نتیجه می گیرد که ختم رسل نور مطلقّ حقّ است که در کالبَد بشری ظاهر شده است. به دیگر سخن، حقیقت نور محمّدی است که واسطة فیض موجودات دیگر شده است.

شخ(ص)یت والا و سیره انسانی و نبوی پیامبر اکرم)(ص)(همواره از کانون های مضمون آفرینی و ت(ص)ویرسازی شاعران و نویسندگان در ادب فارسی بوده است. عرفای فارسی گوی پس از اسلام تاکنون به مناسبت های گوناگون به تکریم آن حضرت پرداخته اند؛ به ویژه در ابتدای سخن خود پس از حمد و ستایش خالق هستی بخش، به بزرگداشت و مدح پیامبر، مقام نبوت و مخ(ص)و(ص)ا خاتمیت و سرآمدی و محوریت وجود آن حضرت در کل کاینات توجه داشته اند. در این مقاله تلاش شده تا به شیوه تو(ص)یفی-تحلیلی سیمای حضرت رسول ((ص)) در دو کتاب مر(ص)ادالعباد و کشف المحجوب که خود از امهات متون گران سنگ ادبیات فارسی می باشند مورد بررسی و مقایسه قرارگیرد. هدف این جستار مقایسه کیفیت تبیین سیمای پیامبر((ص)) در دو اثر مذکور است. در این راستا نشان دادن برتری های پیامبر اکرم، ضرورت معرفت بیشتر آن حضرت و بیان خاتم بودن و منسوخ کردن ادیان دیگر توسط پیامبر((ص)) قابل بیان می باشد. بدین منظور مباحثی چون مقایسه پیامبر اکرم با پیامبران دیگر مانند حضرت موسی، ابراهیم و. . .، شریعت پیامبر به ویژه مقید بودن مولف هر دو کتاب به آن و علل فرستادن شریعت پیامبر و جنبه های دیگری از ابعاد شخ(ص)یتی و تاریخی آن حضرت همچون واسطه آفرینش بودن، معراج، سایه نداشتن پیامبر و. . . از منظر نجم دایه و هجویری مطمح نظر بوده است. نتایج پژوهش نشان از جایگاه خا(ص) پیامبر و شریعت وی در سلوک عرفانی هر دو عارف دارد.

مساله ی خلوت گزینی یا «تحنث» پیامبر اکرم ((ص)) در غار حراء، یکی از مسائلی است که در ارتباط با زندگانی پیش از بعثت آن حضرت طرح شده است. اکثر دانشمندان با استناد به روایاتی که در کتب فریقین در این باره وارد شده است، «تحنث» در غار حراء را جزئی از زندگانی پیامبر اکرم ((ص)) به شمار آورده اند؛ حال آنکه این روایات از نظر دلالی و نیز سندی از اعتبار کافی برخوردار نیستند. روایات حاکی از «تحنث» پیامبر اکرم ((ص)) در غار حراء، از سویی مشکلات متعدد محتوایی از قبیل مخالفت با آیات قرآن کریم و مخالفت با عقل دارند و از سوی دیگر فاقد اسناد (ص)حیح و مت(ص)ل به شمار می روند؛ افزون بر آنکه گوشه نشینی در غار حراء با اسوه بودن پیامبر اکرم ((ص)) که در آیه ی 21 سوره احزاب به آن ت(ص)ریح شده، در تعارض است.

وحی؛ کلام پروردگار و به فرموده قرآن کریم، کلامی ثقیل و سنگین است. یکی از ابعاد ثقل وحی، سنگینی آن بر وجود مبارک پیامبر ((ص)لی الله علیه و آله و سلم)  به سبب بروز حالاتی از قبیل انقطاع از دنیا که در تعابیر برخی (ص)حابه اغما نامیده شده است و ریزش عرق و غیره در ایشان می باشد. بروز این حالات شاید این گمان را ایجاد نماید که آن حضرت، آمادگی و ظرفیت دریافت وحی را نداشته اند، اما با توجه به روایاتی از مع(ص)ومین (ع) که بروز حالت اغما را مخت(ص) به نزول وحی به (ص)ورت مستقیم و بدون وساطت جبرئیل دانسته و آیاتی از قرآن کریم که حاکی از عظمت کلام بی واسطه خداوند است جایی برای این اشکال نمی ماند. زیرا انسان هر اندازه هم که قوی باشد در برابر قوی تر از خود توان محدودش را از دست می دهد. البته مبالغه هایی هم در برخی از روایات رسیده از (ص)حابه در مورد حالات پیامبر  ((ص)لی الله علیه و آله و سلم)،  هنگام نزول وحی وجود دارد که منطبق با شان ایشان نیست. گرچه برخی حالات و عوارض نزول وحی هم غیرقابل انکار و لازمه ات(ص)ال به عالم والا و دریافت وحی می باشد؛ اما این مبالغه ها خاورشناسان را به این اشتباه انداخته که وحی تنها نوعی حالت غش و (ص)رع است، در حالی که (ص)حابه، تنها بر اساس درک مادی خود، این حالات را در قالب الفاظ و تعابیری بیان کرده اند که در به ت(ص)ویر کشیدن حقیقت آثار وحی بر روح و جسم رسول خدا  ((ص)لی الله علیه و آله و سلم)  عاجز است زیرا عوارض غش و (ص)رع، از قبیل لرزش شدید و فراموشی پس از آن هرگز در رسول خدا  ((ص)لی الله علیه و آله و سلم)  مشاهده نشده است بلکه به لطف پروردگار، ایشان موفق شدند کلام وحی را به طور کامل حفظ و به مردم ابلاغ نمایند.

این مقاله ضمن شرح و تفسیر 6 آیه از قرآن او(ص)اف وسیره پیامبر اکرم (ص)لی اله علیه و آله و سلم از دیدگاه قرآن و برخی مفسران را تبیین کرده و نکات بلاغی و ادبی آیات مربوط را نیز مورد تحلیل قرار می دهد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.